Tag: energietransitie

€100mln voor energietransitie in Heemstede

Reinout Schotman Een reactie plaatsen

Gisteren stonden er diverse agendapunten op de agenda van de Commissie Middelen van de Heemsteedse Gemeenteraad rond het thema energie: de Verkoop van aandelen Eneco Groep N.V., de Regionale Energiestrategie 01-2020 en de Intentieovereenkomst haalbaarheidsstudie restwarmtebenutting. Een goed moment om weer eens in te spreken!

Vorige keer, in de vergadering van november, sprak ik in en heb ik (by design) de knuppel gehanteerd. De keer erop, in december, heb ik, zwijgend, op de tribune plaats genomen. Het had enig effect, er ontstond zowaar enige discussie. Vooruitlopende op deze avond in januari, was ik al begonnen met een plan.

De tweede discussieavond van de VVD Heemstede in december, die ik mede organiseerde, bracht de nodige inspiratie. Als absolute topspreker hadden we onder andere Marjan Minnesma van Urgenda. Die hield een bevlogen en innemend verhaal en vertelde onder andere over ThuisBaas, een sociale onderneming die Urgenda heeft opgericht om huizen energieneutraal te maken. Dat zette mij aan het denken: kan dat beter en sneller in Heemstede? Ik dacht het wel en heb een aantal lokale, bevriende professionele investeerders gebeld of die interesse hadden. Meer dan ik had durven hopen!

Tijd voor een beetje marketing van het idee dus, en waar beter dan in de gemeente. En vooral om zorgen dat je vooruit loopt op de hamvraag:

Wat te doen met €37 miljoen!

Mijn tekst vind u hieronder.

Heemstede, 15 januari 2020

Geachte Commissie, geacht College, geacht publiek, ook zij die online meekijken,

Op 13 november stond ik hier als inspreker en nu sta ik er weer. En ik zie dat het thema energietransitie nu in ieder geval een groeiende aandacht heeft. Vandaag kom ik met een voorstel, een plan, waaraan u kunt bijdragen.

Zometeen bespreekt u de verkoop van de aandelen van Eneco voor ca €37mln. Dat is verstandig. Wel heb ik zorgen over hoe u dit geld gaat besteden. Groenlinks suggereerde hiervoor een duurzaam investeringsfonds op te richten, de VVD suggereerde via subsidie duurzaamheidsbeleid te stimuleren. Opmerkelijke stellingnames.

Investeren is verstandiger, maar waarin concreet? En welke kwantitatieve maatstaven hanteert u bij investeren? Hoe renderen investeringen die u doet? Wat maakt u een goede, prudente investeerder? U bespreekt straks een advies over een project over warmte-terugwinning. Denkt u dan even aan deze vragen.

Onlangs heeft u voor de RES een workshop gehad. Uit deze workshop blijken drie uiterste scenarios te komen, die allen grote impact hebben op onze maatschappij en onze gemeente in het bijzonder. Ook de Transitievisie Warmte (TVW) staat op stapel.

Wat beogen de RES en de TVW nou eigenlijk? Zij beogen in de bebouwde omgeving 49% minder broeikasgassen uit te stoten in 2030 en 100% minder in 2050.

Zijn de klimaatdoelen voor een gemeente als Heemstede haalbaar?

Daarvoor moeten we eerst even een stapje terug doen. Het gaat over energie voor het verwarmen en verlichten van onze huizen, voor de wasmachine en de straatverlichting. Dat doen wij grotendeels middels elektriciteit en gas. Die bronnen van energie zijn nu nog te vervuilend en dat moet beter.

Dat kan door de aanbod-zijde, de bronnen, te verduurzamen. Hier gaan de RES en TVW vooral over. Maar het kan ook door de vraagzijde, de huishoudens, te verduurzamen.

Dit heb ik zelf het afgelopen jaar gedaan. Mijn energieverbruik is met 45% afgenomen, mijn CO2 uitstoot met 63% en mijn kosten met 53%. Hiermee heb ik mijn 2030 doelstelling al gehaald en zonder hulp van enige overheid.

Kan dit op grotere schaal?

Zoals u wellicht weet, ben ik medeorganisator van discussieavonden over energietransitie. Wij hadden daar onlangs Marjan Minnesma van Urgenda als gastspreker. In haar heldere en bevlogen betoog vertelde zij over ThuisBaas, een sociale onderneming die tot doel heeft alle huizen energieneutraal te maken. En dat blijkt te kunnen!

Het is heel eenvoudig: verminder je verbruik en verduurzaam de rest.

Is zoiets in Heemstede versneld te realiseren? Ja, maar daarvoor moet er veel voor-geinvesteerd worden en niet iedereen wil of kan dat. Dus is er veel geld nodig voor financiering. En dat is er. Ik heb een groep lokale ondernemers en professionele investeerders verzameld die willen investeren in deze gemeente.

Wij willen een fonds oprichten van €100mln voor de verduurzaming van Heemstede.

Dit fonds is naar onze inschatting voldoende om ca 3.000 huizen in Heemstede energieneutraal te maken. Met name de minst energie-efficiente. Dit kan door 300-500 huizen per jaar aan te pakken volgens een vaste, bewezen methodiek. Niemand wordt ertoe verplicht en het is goed voor uw welvaart.

Wat houdt ons tegen?

Vertrouwen.

In de komende 15 jaar krijgen wij met minimaal 4 kabinetten te maken. Wij vertrouwen niet dat de overheid haar beleid niet op enig moment aan past op een manier die negatieve inpact heeft op al gedane investeringen. Daar is een oplossing voor: een zogenaamde Escrow. Dit is in zakelijke kringen een wel bekend, financieel mechanisme om afspraken te garanderen. Een soort zakelijke variant van een derden-rekening.

Mijn voorstel is om de opbrengst van Eneco in te zetten als lokaal garantiefonds voor stabiel beleid middels een Escrow constructie. Investeringen krijgen zo de garantie dat de fiscale en politieke context, waarbinnen geinvesteerd is, niet zal verslechteren. Blijft het overheidsbeleid stabiel, dan keert de derdenrekening uit aan de gemeente. Wijzicht overheidsbeleid in negatieve zin, dan keert de derdenrekening uit aan de gedupeerde investeerder. Zie het in dat geval als een vorm van beleidscompenserende subsidie om de klimaatdoelen te realiseren.

Bij deze nodig ik u, de gemeente, uit om in gesprek te treden hoe wij de eerste 3.000 huizen in Heemstede kunnen verduurzamen en zo de klimaatdoelen nog voor 2030 te realiseren.

Ik dank u voor uw aandacht. Ik ben beschikbaar voor uw vragen.

De Heemsteedse Elfstedentocht van wethouder Mulder

Reinout Schotman Een reactie plaatsen

Schaatsers passeren in 1986 de brug bij Bartlehiem onder aanmoediging van het publiek
Rob Bogaerts, Nationaal Archief

Afgelopen woensdag sprak ik in op de vergadering van Commissie Middelen. Over Energietransitie. Dat ging er stevig aan toe en het had enig effect. Er ontstond zowaar enig debat en er werden vragen gesteld aan wethouder Mulder, de portefeuillehouder op dit thema.

Wethouder Mulder meent dat zij goed op koers is. En waar zij op hoofdlijnen koers houdt, doen haar ambtenaren dat op de inhoud. Externe hulp is niet nodig. Ook noemde ze een veelbelovende pilot met de waterschappen over warmtewinning uit oppervlaktewater.

Zeker interessant, en het staat ook in de startdocumentatie als mogelijke bron van duurzame warmte. De techniek werkt in essentie met een water-water warmtepomp. Energie wordt onttrokken uit het oppervlaktewater (de bron) en afgegeven aan een warmtenet, die het distribueert naar onze huizen.

In deze post ga ik het niet hebben over de mogelijkheden en onmogelijkheden van een warmtenet op basis van een water-water warmtepomp, maar over de bron, het oppervlaktewater. Het is altijd goed om bij dergelijke ideeën enige schaal en context te geven. Daar gaat deze post over.

In onze regio hebben we gemiddeld 2742 zogenaamde “graaddagen”. Een dag met een gemiddelde temperatuur van 1 graad lager dan de binnentemperatuur (18C) is 1 graaddag. Een koude dag met een gemiddelde temperatuur van -7C levert dus 25 graaddagen op. Gebruikelijk is dat we de verwarming van onze huizen dimensioneren op een buitentemperatuur van -15C. Dat komt bijna elk jaar wel eens voor. Die dag levert dan 33 graaddagen op. Ons gasverbruik voor verwarming loopt ongeveer gelijk op met het aantal graaddagen.

Een gemiddeld huis verbruikt ca 1.500m3 gas per jaar. 300m3 daarvan is voor warmwater en koken, dus ca 1.200m3 voor verwarmen van een gemiddeld huis voor 2742 graaddagen. Per graaddag verbruiken we dus gemiddeld ongeveer 0,44m3 gas. Op de koudste dag, bij -15C verbruiken we dus 14,44 m3 gas voor verwarming. Daarnaast zult u die dag ook nog wel koken en warm water nodig hebben (0,82m3 gas per dag), dus die dag verbruikt u 15,3m3 gas. Dit staat gelijk aan 149kWh aan energie.

Als het buiten -15C vriest, zal er op de ringvaart bij Heemstede snel ijsvorming plaats vinden. Het ijs is dus maximaal 0C (waarschijnlijk kouder) en het water er direct onder net rond de 0C, want anders zal het bevriezen (ijsaangroei).

Wat is nu de energie per m2 die nodig is om een laag water van 15cm dik af te koelen van 1C naar 0C?

Het kost 1 calorie (4,2J) om 1 gram water 1 graad af te koelen. Het is even rekenen maar het kost 150.000 calorieën = 630.000 J = 0,175 kWh aan energie om een laag water van 1m2 in oppervlakte en 15cm dik 1C af te koelen.

Om van water van 0C ijs van 0C te maken (een zogenaamde fase-overgang) kost nog behoorlijk wat energie, 334kJ/kg. Dus 150 x 334 kJ = 50 MJ = 13,9 kWh voor één vierkante meter ijs van 15cm dik.

Het afkoelen van een laag van 15 cm water van 1C tot een ijslaag van 0C kost dus 14,1kWh in totaal per m2.

Op desbetreffende dag verbruikt een gemiddeld huis dus voldoende energie om meer dan 10,6 m2 ijs te genereren van 15cm dik. Heemstede, met 12.000 huishoudens kan dus 12,6 hectare ijs vormen in een dag.

Hoeveel is 12,6 hectare?

De ringvaart bij de Cruquiusbrug is 40 meter breed. 12,6ha ijs is dus gelijk aan een ringvaart van 40m breed en ruim 3km lang. Zelfs als het net vriest, stel -1C (19 graaddagen), bevriest een trace van bijna 2km per dag.

Het idee van de pilot van wethouder Mulder is sympathiek. Elk jaar is er wel een strenge vorstperiode. Deze ijsmachine van Mulder zal ruim voldoende zijn om dan jaarlijks een elfstedentocht in Heemstede organiseren!

Energietransitie Heemstede: €300mln in 40 seconden en de roze olifant

Reinout Schotman Een reactie plaatsen

Op 13 november 2019 heb ik als inspreker in de Commissie Middelen van de Heemsteedse Gemeenteraad ingesproken. De tekst van mijn speech ziet u hieronder.

==============

Geachte Commissie, geacht College,

Mijn betoog gaat over de Energietransitie en waarom de Raad op dit thema niet functioneert.

U kent het Klimaatakkoord en de uitwerking daarvan in de RES. Op 11 september heeft u in een uur in deze commissie de startdocumentatie besproken. Vervolgens heeft u in de raadsvergadering van 26 september ingestemd met de startnotitie. Daarmee is formeel het proces in de regio gestart. Op 16 oktober werd het agendapunt Regionale Energietransitie in deze commissie behandeld in 40 seconden.

Agendapunt 8 van de vergadering van de Commissie Middelen van de Gemeenteraad in Heemstede van 11 september 2019

Houd dat even vast in gedachten: 40 seconden.

Alleen op 11 september worden er een paar inhoudelijke vragen gesteld. Mevrouw Timmer stelt de vraag wat het huidige energieverbruik in de gemeente Heemstede is. Kijk, dat is de belangrijkste vraag: hoeveel verbruiken we?

De Wethouder, mw Mulder, antwoordt dat dit in de startdocumentatie staat en wel in het bijzonder in de zogenaamde “foto update”. Dit wordt nogmaals herhaald door de Burgemeester in de Raadsvergadering van 26 september. U stelt daar later geen vragen meer over.

Wat staat er nou in die foto update? Daar staat op pagina 8 over de elektriciteitsvraag:

“Uitsplitsing naar gemeenten worden hier niet gegeven”.

Op dezelfde pagina staat onder het kopje “ontbrekende gegevens”:

“Het komt voor dat er in de Klimaatmonitor voor commerciele of publieke dienstverlening data ontbreken. Dit houdt in dat de werkelijke elektriciteitsvraag hoger ligt dan de weergegeven elektriciteitsvraag.

Data ontbreekt voor publieke dienstverlening in de gemeenten Bloemendaal, Heemstede en Velsen.”

Op pagina 10 over de warmtevraag staat:

“Uitsplitsing naar gemeenten worden hier niet gegeven”

Het staat dus NIET in dit document. De Wethouder en de Burgemeester hebben hiermee feitelijk meermalen de raad incorrect ingelicht op zelfs de meest relevante basisvraag.

En zo ook met vele andere vragen. De Wethouder beantwoordt de meeste vragen incoherent, ongestructureerd, ontwijkend en soms dus gewoon incorrect. In het meest gunstige geval komt dit door ondeskundigheid en gebrekkige dossierkennis.

Des te prangender is dus de vraag van dhr Rocourt: Wie is de portefeuillehouder in dit College die namens de raad gaat onderhandelen. De Wethouder antwoordt op die vraag dat zij dat zal zijn.

Terug naar de vraag, hoeveel verbruiken wij in Heemstede? Als data ontbreekt, is dat eenvoudig in te schatten. Als ik uit ga van een gemiddeld Nederlands huishouden en 12.000 huishoudens in Heemstede, kom ik tot 18 miljoen m3 gas en 42 miljoen kWh stroom. Waarschijnlijk is dit verbruik in werkelijkheid hoger.

Maar is dit veel?

Dit verbruik verduurzamen in Heemstede is enorm veel. Om aan die vraag te voldoen moet Heemstede circa 100MW aan duurzame warmte vinden en 12MW aan elektriciteit.

Als vuistregel kosten geothermie en windenergie €2mln per MW. Zonneenergie ook. Het gaat dus in Heemstede over meer dan €200mln.

Ook de infrastructuur zal drastische aangepast moeten worden. Aanpassingen gaan voor een gemeente als Heemstede al snel een extra €120mln kosten.

Bij elkaar is de financiële impact van de RES dus minimaal €300mln.

Daarmee is dit bij verre de meest ingrijpende investering waar de gemeente over moet besluiten. Het raakt niet alleen de publieke voorzieningen, maar alle inwoners zullen thuis ook drastische aanpassingen moeten gaan doorvoeren. In de raad is vrijwel niets van te merken van dit belang, noch de urgentie.

€300mln versus 40 seconden.

Waarom heeft de Energietransitie zo’n lage prioriteit in de Raad? Ik doe een poging dit te verklaren.

Ten eerste denk ik dat dat komt door een totaal gebrek aan kennis in de Raad en het College. U weet werkelijk niet waar u het over heeft. Dat verklaart echter nog niet een gebrek aan dynamiek in de Raad. De Raad stelt soms vragen, maar vraagt niet door. En is bijzonder weinig kritisch op de antwoorden. En daarmee verzuimt het op te komen voor de belangen van haar inwoners.

Maar waarom?

Ik kan een passieve opstelling van de collegepartijen nog enigszins verklaren. Ze zijn niet bereid het falende beleid van haar College transparant te maken. 

Maar van de VVD, als grootste oppositiepartij, had ik wel meer doortastendheid verwacht. Sterker nog, het lijkt wel alsof de VVD in de Coalitie zit! Stelt u zich eens voor: de VVD treedt toe tot dit falende College. De Raad is dan een zo goed als dood orgaan. Dat zou toch de meest banale uitverkoop zijn van het publieke belang in Heemstede ooit? Vertel mij dat deze sterke geruchten sinds de zomer NIET waar zijn.

Ik dank u voor uw aandacht. Ik ben beschikbaar voor uw vragen.

===============

Update:

De aanwezige raadsleden en het College waren als verwacht niet heel comfortabel met deze speech. Dat was ook de bedoeling. Achter de schermen heeft dit wel wat onrust veroorzaakt, ondanks dat het benoemen van de roze olifant in de zaal strikt genegeerd werd. Opvallend was dat mijn wie-zwijgt-stemt-toe-vraag aan het slot niet beantwoord werd. Het is dus waar, zoals insiders allang wisten. Gerucht gaat dat sommigen niet blij zijn dat dit staaltje achterkamertjespolitiek in de openbaarheid is gekomen. Maar dat zij zo, om het functioneren van de raad te herstellen en om het publieke belang te dienen.

Het gevolg van deze bij opzet ontworpen provocatie was wel het meest inhoudelijke en scherpe debat op dit thema tot nu toe. En dat is winst. De raad was (redelijk) scherp en weet dat er naar hen gekeken wordt. Het ontlokte een stortvloed aan vragen en kritische kanttekeningen. De wethouder, als vanouds wollig, verbloemend, incoherent, zal dit als een zware avond ervaren hebben. En zo hoort dat in een functionerende democratie.

Hoe nu verder? Morgen heb ik een interview met het Haarlems Dagblad. Die volgt dit thema al langer en is erg geïnteresseerd in mijn bevindingen en visie over verwevenheid van Tata. Ik ga ondertussen door met mijn speurwerk en het aandacht vragen voor dit thema. Het is eenvoudigweg té belangrijk om af te doen in nietszeggende vergaderingen van 40 seconden. Dat kan niet en dat mag niet.

Update 2:

Of het door deze speech gekomen is, zullen we nooit weten, maar de volgens geruchten beoogd wethouder voor de VVD heeft de raad verlaten en is wethouder geworden in Teylingen voor de lokale partij Trilokaal. Denkt u er maar van wat u wil.

De Profetie voor Tata Steel

Reinout Schotman Een reactie plaatsen

Afgelopen zondag schreven wij over het risico van lock-in door Tata Steel IJmuiden. Dat bleken profetische woorden. We hadden niet vermoed dat de volgende dag de rechter in Rome een staalfabriek in Rome zou verplichten tot het betalen van CO2 emissierechten. ArcelorMittal haakte direct af van overname en dreigt met sluiting. Zoals te verwachten is staan vakbonden vooraan in hun verontwaardiging over de dreigende teloorgang van zoveel banen. Ook politiek opportunisme en populisme probeert er een slaatje uit te slaan.

Maar wat is hier aan de hand?

Zoals wij in de eerdere post schreven, is er wereldwijd overproductie van staal en staan Europese staalfabrieken onder druk. De druk komt van twee kanten. Ten eerste zijn ze minder concurrerend door hun kostenstructuur, ten tweede komen ze onder toenemende druk te staan om hun faire aandeel te dragen in de CO2 emissies.

Maar staalproducenten moeten toch al CO2 emissierechten betalen?

Nou, nee. Bij het instellen van het Europese systeem voor verhandelbare emissierechten (ETS) heeft de staalsector een uitzonderingspositie voor zichzelf bedongen. Als blijkt dat zij internationaal niet kunnen concurreren, dan kunnen de emissierechten door overheden geschonken worden. Daar is nogal ruimhartig gebruik van gemaakt.

Volgens een publicatie in de Groene Amsterdammer, kreeg Tata Steel al vrijstellingen van de staat ter waarde van €1 miljard over 10 jaar. ca €100mln per jaar. Ook bijzonder: het kolengas dat vrijkomt bij staalproductie wordt als restproduct verkocht aan Vattenfall die dat gas gebruikt voor een elektriciteitscentrale. Vattenfall betaalt Tata daar €200mln per jaar voor aan CO2 rechten. Tata maakt dus winst op de rechten die haar geschonken is. Het artikel laat helder zien dat deze vorm van subsidiëring van CO2 rechten verstorend werkt in de markt en verduurzaming belemmert, en dat reikt veel verder dan alleen de staalindustrie. Het creëert een ongelijk speelveld op de hele markt, terwijl de maatregel ooit bedoeld was om Chinese concurrentie te pareren.

Het is niet ondenkbeeldig dat ook Tata Steel geconfronteerd wordt met vergelijkbare rechterlijke uitspraken die haar “freedom to operate” aan banden legt. Tot aan de hoogste rechters in de EU wordt er nu getoetst of overheidsbeleid wel aan de rechten van de mens voldoet. Waar voorheen overheden van de rechter clementie kregen op basis van beloftes dat die overheden met maatregelen deze misstanden in de toekomst zouden fiksen, is de stemming bij de rechterlijke macht nu omgeslagen. In essentie zeggen rechters: beste overheid, dat heeft u eerder beloofd en die belofte bent u niet nagekomen. Uw krediet is op. U handelt nu of ik vernietig uw beleid. Met vernietiging van beleid wordt vernietiging van subsidiebeleid bedoeld, of erger, de bedrijven worden aan de ketting gelegd, zoals nu in feite gebeurd is bij bouwprojecten vanwege de stikstofemissie.

“Schande, rechters nemen zitting op de stoel van de politiek“

Zo vindt de politiek. Maar dat ligt anders. De rechter doet alleen uitspraak als gevolg van het falen van de politiek om haar beloftes in het belang van haar burgers na te komen. Het tij keert. De politieke macht verkeert in shock, dat zij ook werkelijk effectief getoetst kunnen worden.

Uit dit voorgaande blijkt dus, dat ook de continuïteit van Tata Steel een risico is en dat we ons dus niet aan de toekomst van Tata afhankelijk moeten maken. En dat dit niet een hypothetisch risico is. Zoals de bouw en de boeren nu “gedupeerd” worden door falend beleid rond stikstofuitstoot, is dit ook te verwachten bij CO2 rechten. Dit is geen verrassing, maar een voorspelbare uitkomst. Omdat de politiek verzuimd heeft tijdig maatregelen te implementeren, escaleren nu de gevolgen.

De clementie van rechters is nu op. Het zijn de rechters die de politiek ter verantwoording roepen voor het niet nemen van beloofde maatregelen. De tijd van vrijblijvende beloftes is voorbij. Ook bij rechters.

Daarom moeten wij ook waken voor verdere verwevenheid met niet-duurzame industrieën met een failed business model. Vertraagde levering van een nieuwe auto is vervelend, een steenkoud huis in de winter is onleefbaar. Waakt u dus voor de warme voeten van Tata.